انواژیناسیون یا اینتوساسپشن (intussusception) حالتی خطرناک است که در آن قسمتی از روده مانند یک تلسکوپ به داخل قسمت مجاور خود فرو می رود. این «درهم روی تلسکوپی» اغلب باعث قطع عبور مایعات و محتویات روده در قسمت مبتلا شده و حتی جریان خون روده مبتلا را مسدود می کند که می تواند منجر به پارگی (سوراخ شدن) روده، عفونت و مرگ بافت روده ای شود.

انواژیناسیون شایعترین علت انسداد روده در کودکان زیر 3 سال است. علت اکثر موارد انواژیناسیون در کودکان نامشخص است. در کودکان اغلب روده در هم فرو رفته را می توان با یک فرآیند تحت هدایت رادیولوژی به موقعیت طبیعی برگرداند.

علائم انواژیناسیون چیست؟

اولین نشانه انواژیناسیون در یک شیرخوار که از جهات دیگر سالم است، گریه بلند و ناگهانی در اثر درد شکم می باشد. شیرخوارانی که درد شکم دارند هنگام گریه کردن پاهای خود را به سمت قفسه سینه جمع می کنند. درد انواژیناسیون در بچه متناوب است یعنی می گیرد و ول می کند. در ابتدا معمولا هر 15 تا 20 دقیقه این اتفاق می افتد ولی باگذشت زمان فواصل حملات کمتر و مدت آنها بیشتر می شود.

سایر علائم و نشانه های انواژیناسیون عبارتند از

-مدفوع آغشته به خون و بلغم (به علت شکل ظاهری گاهی به آن مدفوع «ژله کشمشی» گفته می شود)

-استفراغ

-لمس توده در شکم

-بیحالی

-اسهال

-تب

تمام کودکان همه علائم گفته شده را ندارند. برخی کودکان درد آشکاری ندارند، و برخی دفع خون نداشته یا توده در شکم لمس نمی شود. برخی کودکان بزرگتر درد داشته ولی علائم دیگری ندارند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

انواژیناسیون نیاز به مراقبت اورژانس پزشکی دارد. اگر کودک شما هریک از علائم گفته شده را داشت باید سریعا با نوبت دهی اینترنتی به پزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که در شیرخواران درد شکم به صورت جمع کردن پاها در سینه و گریه کردن مشخص می شود.

علت انواژیناسیون روده در کودکان

روده انسان مانند یک لوله بلند است. در انواژیناسیون یک قسمت از روده که معمولا روده باریک است مانند تلسکوپ به داخل روده مجاور خود فرو می رود. در برخی موارد تلسکوپی شدن روده به علت رشد غیرطبیعی در آن اتفاق می افتد مانند وجود یک پولیپ یا تومور که نقطه هدایتگر (lead point) نام دارد. حرکات دودی طبیعی در روده این نقطه را در برگرفته و باعث کشیده شدن آن به همراه روده چسبیده به آن به داخل قسمتهای جلوتر روده می شوند. با این حال در اکثر موارد علتی برای انواژیناسیون کودکان یافت نمی شود. در کودکان انواژیناسیون بیشتر در فصول پاییز و زمستان اتفاق می افتد و کودکان مبتلا به آن علایم شبیه آنفلوانزا دارند به همین دلیل برخی پزشکان معتقدند که در ایجاد انواژیناسیون نوعی ویروس دخیل است. گاهی در کودکان یک نقطه هدایتگر به عنوان علت انواژیناسیون یافت می شود که اغلب دیورتیکول مکل (یک برجستگی بادکنکی تو خالی مادرزادی در جدار قسمتی از روده) می باشد.

عوامل خطر ایجاد انواژیناسیون

سن– کودکان به ویژه کودکان شیرخوار در خطر بیشتر ایجاد انواژیناسیون نسبت به بزرگسالان هستند. این بیماری شایعترین علت انسداد روده در کودکان بین سنین 6 ماه تا 3 سال است.

جنس– انواژیناسیون بیشتر در پسرها روی می دهد.

تشکیل غیرطبیعی روده در طی تکامل– چرخش غیرطبیعی روده ها (مالروتاسیون) حالتی است که روده در وضعیت غیرعادی در شکم قرار می گیرد در نتیجه شانس ایجاد انواژیناسیون بیشتر می شود.

سابقه قبلی انواژیناسیون– کودکی که یک بار دچار این بیماری شده است شانس ایجاد مجدد آن را دارد.

سابقه خانوادگی مثبت– خواهران و برادران کودکی که مبتلا به این بیماری شده اند شانس ابتلای بسیار بیشتری نسبت به بقیه کودکان دارند.

عوارض انواژیناسیون

انواژیناسیون می تواند باعث قطع جریان خون به قسمتی از روده که مبتلا است شود. اگر درمان انجام نشود، نرسیدن خون به این قسمت از روده باعث مرگ بافت روده می گردد. مرگ بافتی باعث ایجاد پارگی (سوراخ شدن) جدار روده و گسترش عفونت به پوشش داخلی حفره شکم (پریتونیت) می شود.

پریتونیت یک عارضه بالقوه کشنده است که نیاز به اقدام اورژانس درمانی دارد. علائم و نشانه های پریتونیت عبارتند از:

-درد شکم

-اتساع شکم

-تب

پریتونیت ممکن است باعث ایجاد شوک در کودک شود. علائم شوک عبارتند از :

-پوست سرد و مرطوب که رنگ پریده یا خاکستری رنگ شده است

-نبض ضعیف و تند

-تنفس غیرطبیعی که ممکن است یا آهسته و کم عمق یا بسیار سریع شده باشد

-اضطراب یا بیقراری

-بیحالی شدید

کودکی که در شوک است ممکن است هشیار یا غیرهشیار باشد. اگر مشکوک هستید که کودک شما در شوک است سریعا به اورژانس مراجعه نمایید.

تشخیص و درمان انواژیناسیون با پزشکان kidz24

پزشک در وهله اول سوالاتی در مورد نحوه شروع بیماری و علائم آن می پرسد. سپس در معاینه کودک ممکن است بتواند توده ای شبیه سوسیس در شکم کودک لمس نماید. برای تایید تشخیص پزشک ممکن است موارد زیر را درخواست نماید:

سونوگرافی یا سایر تصویربرداری های شکمی– سونوگرافی، رادیولوژی یا CT اسکن شکمی می توانند انسداد روده ناشی از انواژیناسیون را تشخیص دهند. در تصویربرداری یافته تیپیک bull’s eye یا target sign است یعنی روده داخل خود مانند تلسکوپ فرو رفته است. عکس برداری شکم ممکن است پاره شدن روده را هم تشخیص دهد.

تنقیه با باریم یا هوا– این یک روش تصویربرداری بهبودیافته برای کولون است. در این روش پزشک محلول باریم یا هوا را را از طریق انتهای روده (مقعد) وارد روده بزرگ می کند.

از طرفی، تنقیه با باریم یا هوا در 90% موارد در کودکان می تواند انواژیناسیون را درمان کند و نیاز به اقدام اضافه تری نمی باشد. در صورتی که روده پاره شده باشد این روش قابل انجام نیست.

درمان انواژیناسیون یک پروسه اضطراری است. این درمان برای جلوگیری از شوک و دهیدراسیون و همچنین جلوگیری از پاره شدن روده لازم است.

درمان اولیه

هنگامی که کودک شما به اورژانس وارد می شود، پزشکان ابتدا وی را احیا و علائم حیاتی را پایدار می کنند. این اقدامات شامل:

-تجویز مایعات به کودک از طریق داخل رگی،

-کمک به رفع فشار از روی روده از طریق وارد کردن یک لوله از بینی به داخل معده (NG tube) است.

اصلاح کردن انواژیناسیون

برای درمان انواژیناسیون دو راه وجود دارد:

تنقیه باریم یا هوا-این هم یک روش تشخیصی و هم درمانی است. این روش در کودکان بسیار موثر است. انواژیناسیون در حدود 10% موارد عود می کند و این روش باید تکرار گردد.

جراحی– اگر روده سوراخ شده باشد، اگر تنقیه در درمان موفقیت آمیز نبوده باشد، و اگر یک نقطه هدایتگر علت انواژیناسیون باشد، جراحی ضرورت می یابد. جراح روده در هم فرو رفته را آزاد می کند، انسداد را برطرف می کند، و در صورت لزوم هر قسمتی از روده را که بافت آن مرده است حذف می کند.

در برخی موارد انواژیناسیون موقتی است و بدون هیچ درمانی خود بخود بر طرف می شود. برای اطلاعات بیشتر و نوبت دهی اینترنتی پزشک متخصص به کیدز24 (kidz24)